آزمایشاتی که روی حیوانات انجام گرفته است روشنگر این نکته است که وقتی حیوانات در محیط های یادگیری غنی و چالش برانگیز قرار می گیرند، به مقدار شاخه های دندریتی یاخته های مغزی آنها افزوده می شود. این قاعده درباره انسان ها نیز صادق است. یادگیرندگانی که در محیط های غیر فعال آموزش ببینند، رشد قابل توجهی در مغز آنها، حداقل از نظر افزوده شدن شاخه های دندریتی دیده نمی شود. تحریک مغزی از طریق سوال های چالش برانگیز معلم و یادگیری از طریق همیاری امکان پذیر است. (محرم زاده،۱۳۸۸)
انسان چه کودک باشد چه بزرگسال، همیشه بیشتر دوست دارد جواب سوال هایش را بداند تا چیزهایی که برایش سوال نیست! این اصلی است که معلم باید بداند و بر مبنای آن تدریس کند.
وقتی می خواهم به شاگردهایم طراحی اجسام منظم مثل ظرف و ظروف را یاد بدهم، سعی میکنم ابتدا درس را به چیزهایی که هر روز می بینند پیوند بدهم و درباره آن در ذهنشان سوال ایجاد کنم… مثلا سطل آشغال کلاس را نشانشان می دهم. به آن ها می گویم: “دهانه سطل چه شکلی است؟” همه شان می گویند: “دایره.”
روی تخته دو سطل می کشم. یکی دهانه اش دایره و یکی دهانه اش بیضی… از آنها می پرسم کدامیک واقعی تر به نظر می رسد؟ سطل آشغالی که دهانه اش بیضی است را نشانم می دهند. از آنها می پرسم چرا؟ مگه نگفتید دهانه سطل آشغال دایره س؟ با زبان خودشان شروع میکنند استدلال هایشان را بیان می کنند. حرف هایشان را تایید یا رد نمی کنم. می گذارم همه شان صحبت کنند. صبر می کنم خوب ذهنشان درگیر شود… یک عده هستند که تازه حواسشان به درس جمع شده است. بالاخره یک نفر می گوید: “خانوم چون از زاویه ای که ما می بینیم بیضی دیده میشه!”
می گویم: آفرین… همینه… از جایی که ما می بینیم بیضی دیده میشه. هرچیزی که ما میبینیم بستگی به زاویه ما داره. اون چیزی که ما بینیم با اون چیزی که واقعا هست فرق داره… یعنی چی؟ دهانه سطل آشغال و اکثر ظرف ها در اصل دایره ست، اما ما همیشه اونو بیضی می بینیم غیر از وقتی که از بالا نگاه می کنیم… حالا اگه از بالا عمود بهش نگاه کنیم، اونو اونجوری که هست می بینیم؟ اکثرا می گویند: “بله!” چون فکر میکنند تمام واقعیت قابلمه یا سطل همان دهانه دایره ای است. برایشان سطلی می کشم از زاویه عمود. به آنها می گویم دیواره های ظرف رو به من نشون بدید… همه می گویند: “معلوم نیست خانوم. نمی بینیمش… نه یه کمشو می بینیم…”
به آنها می گویم اگه میخوایم نقاشیمون واقعی دیده بشه (رئال) اول باید ببینیم که “ما” جسم رو چجوری می بینیم؟ بعد اونو اونجوری که می بینیم بکشیم نه اونجوری که واقعا هست!
با همین سوالات نسبتا ساده فلسفی ذهن دانش آموز درگیر می شود. وقتی ذهنشان درگیر می شود درس را با هیجان و دقت بالایی گوش می کنند و بعد از اینکه درس را فرامی گیرند حس “کشف” به آنها دست می دهد نه “تزریق!” و انسان هیچگاه چیزهایی را که کشف می کند، فراموش نمی کند!
* راهنمای نوین روشهای تدریس، دکتر محرم آقازاده، بهار ۱۳۸۸، چاپ چهارم، آییژ، تهران
زهرا آقایی
آخرین نوشته های زهرا آقایی (نمایش همه )
- آموزش و چی پرورش؟ - ۲۲/اسفند/۱۳۹۵
- ایجاد فرهنگ مطالعه - ۲۶/دی/۱۳۹۵
- اختلال یادگیری در کودکان - ۲۲/دی/۱۳۹۵
